Podczas Wielkiego Czytania 44 tekstów Antologii Niepodległościowej mieliśmy okazję obejrzeć dzieło pani Zofii Szreffel – kilim nazwany „Po Powstaniu Styczniowym”. Poniżej krótki opis tej kompozycji napisany przez koszalińską artystkę:
„Kilimy, jako jeden z rodzajów tkanin zdobiących wnętrza, charakteryzuje się geometryzacją przedstawionych elementów i zawsze posiada bordiurę.
Historycznie rzecz biorąc – kilimy dzielimy na ludowe i dworskie. Dworskie są mniej zgeometryzowane. A dworskie dzielą się na kwiatowe i herbowe. To jest kilim dworski, herbowy (mimo, że ma bordiurę w charakterze odbiegającym od bordiur kilimów dworskich – ten ma ludową, regionalną) ale nie o herb rodowy tu chodzi. Chodzi o godło państwowe, a właściwie o 2 godła – Korony – ORZEŁ i Litwy – Pogoń. Pogoń w tym czasie pokazywana była na niebieskim tle, choć często też na tle czerwonym.
W tym kilimie centralne miejsce zajmują Orzeł i Pogoń, umieszczone na tarczy herbowej ze złocistą otoczką. Tarcza natomiast jest położona na płaszczu królewskim podbitym gronostajami. Nad tarczą jest korona królewska (zamknięta, na znak niepodległości) zwieńczona krzyżem. Ta korona jest przedstawiona w formie korony koronacyjnej Stefana Batorego.
Za płaszczem królewski widnieją fragmenty broni. Są to: rękojeść miecza, grot piki, bagnet na fragmencie lufy karabiny i rękojeść szabli.
Za płaszczem są również symetrycznie rozmieszczone dwie lance z proporcami. Proporce nie mają kolorów ułożonych flagowo. Wiele źródeł podaje, że tak właśnie lance jazdy polskiej wyglądały i że nawet jazda francuska przyjęła to jako wzorowane na Polakach.
Na proporcach umieszczone są daty zrywów wolnościowych Polaków:
Powstanie Kościuszkowskie – 1794 r.
Powstanie Listopadowe – 1830 r.
Wiosna Ludów – 1848 r.
Powstanie Styczniowe – 1863 r.
Pod płaszczem królewskim jest szarfa z napisem: BOŻE ZBAW POLSKĘ. Na szarfie są również daty:
I rozbiór Polski – 1772 r.
II rozbiór Polski – 1793 r.
III rozbiór Polski – 1795 r. – na skraju płaszcza królewskiego, w cierniowej koronie.
Nad całością kompozycji umieszczono też znak WIARA, NADZIEJA i MIŁOŚĆ ikonograficznie wyrażone przez krzyż, kotwicę i serce. Taka symbolika była stosowana po Powstaniu Styczniowym, chociaż liczba i rozmieszczenie elementów były dowolne.
Żeby opisać następne elementy tej kompozycji powinnam wyjaśnić jak doszło do wykonania tego kilimu. Ponieważ w nurcie ubocznym mojej pracy wykonałam kilkanaście tkanin z cyklu nazwanego przeze mnie „Herby i znaki”, a dowiedział się o tym pan Bogusław Staszczyk, miłośnik i znawca heraldyki – więc zaproponował mi, abym utkała kilim będący niejako zrekonstruowaniem kilimu będącego w posiadaniu jego rodziny. Kilim ten był zniszczony i znacznie wypłowiały. Tylko niektóre kolory zostały zachowane. Długo nie chciałam podjąć się tej pracy, bo wymagało to poszukiwania materiałów pisanych, znajdowania ilustracji dotyczących tego okresu. Ale w końcu rozsmakowałam się w tym poszukiwaniu, znajdowaniu, czytaniu i porównywaniu i podjęłam się tego zadania. Pan Staszczyk zaproponował, abym wzbogaciła kompozycję o dwa dodatkowe elementy. Trzeba więc było układ plastyczny Wiary, Nadziei i Miłości symbolizowane krzyżem, kotwicą i sercem, a umieszczonych w złocistym okręgu z promieniami przenieść na zaszczytniejsze miejsce, czyli na tło kilimu, gdyż w pierwotnej kompozycji było to na bordiurze, e jej centralnej, górnej części. Dodatkowy element to złocisty ryngraf przedstawiający Matkę Bożą w koronie, otoczoną owalnym wieńcem z promieniami i znak młodzieży katolickiej – Ojczyzna Nauka Cnota, symbolizowane przez litery O N C i otwartą książkę, zawarte w złocistym okręgu z promieniami.”
Zachęcamy do odwiedzin i naocznego przekonania się o niepowtarzalności kilimu i ogromie wykonanej pracy przez panią Zofię Szreffel.
